12-نجی ژانویه گؤک دپه غئرئغئنچئلئغی–Gökdepe Tragediýasy
در ژانویه ۱۸۸۱ ارتش روسیه تزاری بسرکردگی ژنرال اسکوبلف به سرزمین تورکمنها هجوم کرده تورکمنهایی را گناهی بجز مقاومت در برابر اشغالگران و دفاع از خانه و کاشانه خویش دفاع نداشتند را وحشیانه به قتل می رساند. در این هجوم وحشیانه بیش از سی هزار نفر از مردم تورکمن شهید گردید.
در این فاجعه وحشتناک و قتل عام تورکمنها، دولت روسیه از همکاری بی دریغ ایران نیز بی بهره نماند. سفیر روسیه و دیپلوماتهای این کشور در ایران از خوانین کـُرد قوچان و بجنورد نیز خواهان حرکتهای غارتگرانه علیه تورکمنهای آخال میشود. اسکوبلف در ۲۰ ژوئن ۱۸۸۰ به نماینده روسیه تزاری در تهران طی نامه ای چنین گزارش می دهد:
” ما سرزمین تورکمنها را تا منطقه گوک دپه زیر هجوم روزانه خود قرار می دهیم، اگر کردهای خراسان نیز مناطق مابین گوک دپه و آشغابات را مود هجوم قرار دهند زودتر به مقصدمان خواهیم رسید. مسئله مهم زدن ضربه به ذخیره های آذوقه و کشتزاران آنهاست که باید آتش زده شوند، رمه های آنها باید تاراج شوند. هرچه دامنه تهاجم زیادتر باشد بهتر خواهد بود و ما کردها را با باروت و گلوله پشتیبانی خواهیم کرد.”
سفیر وقت روسیه تزاری در ایران زینوویف در دیدار خویش با ناصرالدین شاه، از وی می خواهد که بدون مطلع شدن انگلیسها، تهران تجهیزات و تدارکاتی جهت حمل وسائل نظامی به ارتش اسکوبلف بفرستد.
بعد از سقوط گوک دپه که در واقع نقطه عطفی در تاریخ اشغال این سرزمین توسط روسها می شود، ناصرالدین شاه هیئتی را به پطربورگ فرستاده شادمانی خویش را از کشتار تورکمنها ابراز کرده این “فتح” روسیه را با دادن هدایای گرانقیمیت تهنیت می گوید. گزارش این سفر بصورت کتابچه ای تحت عنوان “سفرنامه روسیه برای تبریک فتح گوک تپه” به شماره 733 در کتابخانه ملی ایران نگهداری میشود.
پادشاه ایران ضمنا بمناسبت “فتح” آخال فرمانی صادر کرده به تمامی نمایندگان سیاسی و نظامی روسیه که در ایران کار میکردند “نشان همایونی” اهدا می کند. در این باره سندی “سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران” را که تحت عنوان “اهدای نشان همایونی به خدمتگزاران روس در عهدنامه آخال” به شماره ۲۹۶۰۰۳۱۸۶، محل آرشیو ۸۱۲- ب.آ به ثبت رسیده است.
Gökdepä hüjümde ruslara ýardam berendigini Eýranyň boýun alýandygy hakyndaky dokumet
“مضمون ترجمه تلگراف رمز حضرت اجل امجد افخم امین السلطان وزیر دربار و داخله و غیره که بفرانسه ترجمه و بوزارت امور خارجه روس ابلاغ شد
البته دولت بهیه روسیه همراهیهای دولت علیه{ایران} را در وقت لشکرکشی آخال و غیره نشان داده و همچنین وعده های خود راکه در مقابل آنهمه همراهیها که سرحدات را همیشه منظم و آسوده نگاهدارد فراموش نکرده است.”
Eýranyň köşük hem-de içeri işler ministeri Emin ul Soltanyň Orsýetiň daşary işler ministerligine ýollan hatynda Ahal goşun çekilende Tahranyň ýetiren kömeginden rus döwletiniň minnetdar bolandygyny we bu ýagşylygy unutmandygy agzalýar.
(سازمان اسناد ملی ایران)
ایلکینجی گزک 1990- نجی یئلدا “آغزی بیرلیک حالق حرکتی” گؤک دپه ده شهید بولانلارینگ موقاددس روحونی بلنده گؤترمک ماقصادی بیلن حرکت ادیپ باشلادی. تورکمنیستانینگ کامونیستیک پارتیاسی نینگ شول واقـتـقی بیرینجی سکره تاری و یوردونگ پره زیدنتی ساپارمئرات نیازوف دیش- دئرناق بولوپ اونگا غارشی چیقدی و صاداقا غاتناشجاقلارا ک گ ب سینی کؤشگوردی. اما حالق برک دوردی و صاداقاسینی بردی. چأره سینی غوتاران نیازوف بو حرکتی اؤز الینه آلماق ماقصادی بیلن بو یاس گونینه بولوغسیز “حاطیرا” گونی دییپ آت بردی. اول اؤزی نینگ گؤک دپه تراگه دیاسی حاقیندا یایرادان بیان ناماسیندا شئیله دیـیـپدی:
“بو بو هلاکچیلیکده تورکمن حالقی نینگ- دا، روس حالقی نینگ- دا، بئیله کی حالقلارینگ- دا گنأسی یوق. گؤک دپه ده همه لرینگ غانی دؤکولدی. سونگ- سونگلار تورکمن، روس حالقلاری و یوردومیزینگ بئیله کی حالقلاری اؤزلری نینگ غاتناشیقلارینی و اقبالینی حوش نیت لیک بیلن قوردولار و چؤزدولر. حالقلارینگ آراسیندا دوستلیق و دوغانلیق و رایداشلیق برقرار بولدی.”
[1]N.Hojageldiýew: Skobelew milli gahrymanmy ýa-da…?! TKP MK-nyñ neşriýaty. Aşgabat. 1991
