چرا رژیم دیکتاتور تورکمنستان در مورد پیامد منفی این پروژۀ طالبان سکوت می‌کند؟

رژیم دیکتاتوری حاکم بر تورکمنستان درباره اهمیت منفی و استراتژیک ساخت این کانال و نابودی مزارع کشت خویش در مناطق مرزی هیچونه اطلاعاتی در مطبوعاتش چاپ نکرده، شهروندانش را در بی خبری نگه می دارد. در سال 1992، پنج کشور آسیای مرکزی سندی به نام موافقتنامه آلماتی امضا کردند که تا حدودی به تنظیم مصرف آب در منطقه کمک می کند. در همین حال، ازبکستان، ترکمنستان و قزاقستان امضاکنندگان کنوانسیون آب سازمان ملل در سال 1992 هستند. افغانستان آن توافقنامه را امضا نکرده است.

رژیم طالبان اخیرا اعلام کرده است که می خواهد بر روی رود آمو دریا که از تاجکستان شروع و از شمال افغانستان گذشته، وارد تورکمنستان و از آنجا به دریاچه آرال سرازیر می شود، کانالی ایجاد کرده، میدان های کشت جوزجان را آبیاری کند.

دولت ازبکستان چندین بار با حکومت طالبان در مورد پیامد بی آبی و وخامت مزارع کشت خویش را مذاکره کرد.

ازبکستان گفتگو با افغانستان را در مورد پروژه کانال پر آب دنبال می کند. این کانال در شمال افغانستان آب را از رودخانه در حال مرگ آمو دریا منحرف می کند.

مقامات ازبکستان این هفته برای گفتگو در مورد تلاش‌های مداوم دولت طالبان برای ساخت کانال عظیمی که می‌تواند منجر به تغییر مقدار زیادی آب مورد نیاز کشاورزان ازبکستان شود، به افغانستان سفر کردند.

مقامات طالبان در 22 مارس به نقل از هیئت بازدید کننده ازبکستان گفته اند که دولت آنها آماده همکاری برای تکمیل پروژه کانال “قوش تپه” بر اساس معیارهای بین المللی و در نظر گرفتن حقوق کشور خویش می باشند.

افغانستان هیچ یک از معاهده‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی در مورد استفاده از منابع آبی فرامرزی را امضا نکرده است، بنابراین مشخص نیست که مقامات افغان به کدام معیارها اشاره کرده‌اند.

به گفته منابع افغان، کار بر روی این کانال در ماه مارس گذشته آغاز شده است و پیشرفت در حال حاضر در مرحله پیشرفته است. یک رسانه مستقر در کابل گزارش داده است که بیش از یک سوم کانال برنامه ریزی شده به طول 285 کیلومتر حفر شده است. مقامات طالبان این پروژه را در اولویت قرار داده اند.

عبدالغنی برادر، معاون اول نخست وزیر در امور اقتصادی افغانستان، در جریان بازدید گفت: «ما قبلاً به ملت اطمینان داده‌ایم که این پروژه به هر قیمتی تکمیل خواهد شد».

بیش از 6500 نفر و 4100 واحد ماشین آلات برای تکمیل این کانال جمع شده تا کانالی را که از طریق استان های شمالی بلخ و جوزجان افغانستان در مرز ازبکستان و ترکمنستان می گذرد، ایجاد نمایند.

چشم انداز طالبان برای قوش تپه آبیاری 550000 هکتار زمین کمک می کند و در نتیجه امکان کشت گندم و سایر محصولات را فراهم می کند.

در سال 1992، پنج کشور آسیای مرکزی سندی به نام موافقتنامه آلماتی امضا کردند که تا حدودی به تنظیم مصرف آب در منطقه کمک می کند. در همین حال، ازبکستان، ترکمنستان و قزاقستان امضاکنندگان کنوانسیون آب سازمان ملل در سال 1992 هستند. افغانستان آن توافقنامه را امضا نکرده است.

رهبری طالبان با این وجود اصرار دارد که افغانستان نیز حق دارد از آمودریا برای نیازهای خود استفاده کند.

بدیهی است که ازبکستان فعلاً می خواهد از ایجاد تنش در روابط خود با طالبان اجتناب کند ولی فرهاد طولیپوف، تحلیلگر سیاسی مستقر در تاشکند، به Eurasianet گفت: اگر وضعیت تهدیدآمیزی در ارتباط با ساخت کانال ایجاد شود، ازبکستان بوضوح از منافع ملی خود محافظت خواهد کرد. سه کارشناس ساخت کانال پیامدهای منفی بر توانایی ازبکستان برای آبیاری مزارع خود دارد. نیکیتا ماکارنکو، شهروند روزنامه‌نگار مورد توجه مقامات، این پروژه را “مشکل شماره 1 امنیت ملی” ازبکستان توصیف کرده است.

دولت تورکمنستان با امضای قرارداد با دولت تاجکستان و قیرقیزستان در مورد انتقال آب به کشور و نیز ایجاد ایستگاههای شیرین کننده آب در ساحل خزر می تواند تا اندازه ای بی آبی را جبران کند.

اما در این میان رژیم دیکتاتوری حاکم بر تورکمنستان درباره اهمیت منفی و استراتژیک ساخت این کانال و نابودی مزارع کشت خویش در مناطق مرزی هیچونه اطلاعاتی در مطبوعات خویش چاپ نکرده، شهروندانش را در بی خبری نگه می دارد.

مرکز مطالعات تورکمن. 26 مارس 2023

برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید:

https://russian.eurasianet.org