اسناد تازه یاب: کاراگاهان “زبده و جاسوس یاب” رژیم پهلوی در تورکمن صحرا !

تورکمن صحرا و مردمان غیور و سرکش و روحیه عدم تسلیم پذیری آنان در مقابل چکمه پوشان رضاشاهی، داد و فغان عمال حکومتی را سبب میشد. عمال رژیم در منطقه بدنبال هرگونه بهانه ای بودند تا روحیه سرکش آنان را منکوب نمایند. یکی از این حربه ها جاسوس سازی و کشف جاسوس بود. همجواری تورکمن صحرا با مرزهای اتحاد جماهیر شوروی و هم نژادی یک ملت تقسیم شده در دو سوی مرز و رفت و آمد محدود دوسوی ساکنین مرز، سبب ایجاد این توطئه توهم و جاسوس سازی برای کاراگاهان “زبده” رژیم پهلوی می گشت، که صد البته بیشتر این اطلاعات توسط خبرچین های محلی به آنان می رسید. خبرچین هایی که به یمن این “خدمت” به مقام هایی چون وکالت مجلس، قاضی القضات، معتمد، کسب اراضی وسیع کشاورزی و یا کومه های صیادی در خزر… نائل می شدند.

پس از پیروزی انقلاب اکتبر شوروی و گسترش آن به آسیای مرکزی، در قسمت شمالی سرزمین تورکمن، جمهوری جدیدالتأسیس “جمهوری سوسیالیستی تورکمنستان شوروی” در نقشه جهانی پدیدار گشت. رهبران اعزامی مسکو برای مشورت و همکاری با سران جمهوری تورکمنستان، متاسفانه از قدرت و مقام خود سوءاستفاده کرده سیستم شورایی موجود در بخش اروپایی اتحاد شوروی را می خواستند عینا در این منطقه نیز به اجرا در بیاورند. در نتیجه تمامی دامداران و افراد متمول و سران قبیله و خان هایی که عرفا در بین مردم نفوذ و اعتباری داشتند را از دم تیر گذراندند، به بهانه قالحوز سازی و مزارع اشتراکی دامداری و کشاورزی را نابود کردند. فقط به کشت پنبه که مورد نیاز مسکو بود اجازه می دادند…این سختگیری های بی منطق و عدم آگاهی سران ارسالی از اوضاع منطقه سبب بروز نارضایتی ها و کوچ دسته جمعی تورکمنها به افغانستان و تورکمن صحرا شد.

رژیم پهلوی در تورکن صحرا برای خاموش کردن صدای اعتراضی و مقاومت مردم از چندین حربه استفاده می کرد:

حربه تبعید گروهی:

رژیم پهلوی اول که در همان زمان مشغول سرکوبی تورکمنها در بخش جنوبی بود، نمی خواست “مزاحمان” جدیدی وارد منطقه شود، این بود که از سال 1304 تا 1311 به بهانه های گوناگون تورکمن ها را به نقاط مرکزی ایران نظیر ورامین و ساوه تبعید می کرد (در رابطه با تبعیدیان تورکمن به ساوه و ورامین اسنادی به مرکز مطالعات رسیده که آنها را بزودی منتشر خواهیم کرد)

حربه آسسیمیلاسیون:

یکی دیگر از حربه های خاموش کردن صدای اعتراض تورکمنها، اعزام جوانان تحصیلکرده آنان به تهران بود تا بدینوسیله با شستشوی مغزی روشنفکران و جوانان این ملت سرکش، بتواند براحتی سیاسا آسسمیلاسیون و ازخودباختگی را در میان آنها رواج دهد ولی با حساب رژیم پهلوی درست از آب درنیامد چرا که تحصیلکردگان و دانشجویان تورکمن در تهران پس از آشنائی با سیاست های آزادیخواهانه و جنبش های ملی گرایانه که توسط آتاتورک در تورکیه هر روز گسترش می یافت و نیز پس از آشنائی با روشنفکرانی نظیر دکتر تقی ارانی و… بیشتر بسوی کسب هویت ملی و ایجاد تورکمنصحرائی عاری از ظلم رضاخانی را در ذهن خویش ترسیم میکردند. بنابه گفته زنده یاد سرهنگ ساپار خطیبی این دانشجویان تورکمن نمی خواستند در هر دوره انتخابات مجلس محمد آخوند جرجانی انتصاب و امیال و خواسته های ملت تورکمن را نزد حکومتیان قربانی کند. دانشجویان تورکمن می خواستند روشنفکر تحصیلکرده ای نظیر فرزانه را کاندید نمایند که این اقدام آنها توسط تورکمن فروشان به رژیم به نتیجه نمی رسد و در نتیجه عده ای از آنان بجرم کمونیست و ملی گرا به زندان محکوم می شوند، تحت شکنجه قرار می گیرند و دو نفر از بهترین فرزندان تورکمن قربان محمد سیوری و حاجی خان اوغوزی در شکنجه های رژیم جان می بازند.

حربه جاسوس یابی:

رژیم برای زهرچشم گرفتن از مردم غیور و شجاع تورکمن مرتبا دنبال بهانه می گشت. یکی از این بهانه ها وارد ساختن اتهام جاسوسی به افراد سرکش و تسلیم ناپذیر بود که ما نمونه های آنرا در پرونده آنه توماج و دیگران در اسناد قبلی منتشر کردیم. اینک به پرونده جاسوس سازی و جاسوس یابی پیرمرد 83 ساله کومیش دفه ای بنام طواق محمد مختومی و معمی یزدانی را باز می کنیم.

• در برگه دستگیری اینگونه نوشته شده است:
• اسم: طواق محمد نام خانواده مختومی  پدر: تنورقلی  متوقف نمره 981 سیاسی که با ورقه نمره یادداشت 6/4/17 شعبه بازجوئی اداره سیاسی بجرم جاسوسی تحویل شده و مطابق نامه نمره ….. اداره دادرسی ارتش و حکم نمره…. محکوم به دو سال حبس مجرد ..از 28 بهمن 1316 توقیف و در روز 16 بهمن 1318 حبس او تمام است.

طبق اسناد موجود در بایگانی وزارت کشور، دایره شهربانی کل کشور، طواق محمد مختومی فرزند تانگئرقلی (در سند تنورقلی و طاهرقلی آمده است)  و معمی یزدانی فرزند محمدقلی در تاریخ 28 بهمن 1316 دستگیر و بجرم جاسوسی مستقیما به تهران اعزام می شوند و در تاریخ 27 آبان یعنی پس از چندین ماه بلاتکلیفی و شکنجه و آزار در بازداشتگاه، بالاخره در اداره دادرسی ارتش (نه در دادگاه) به دو سال حبس محکوم می شوند بدون اینکه اعلان شود این تورکمن ها در این سن و سال چگونه به اطلاعات محرمانه دولتی دست یافته و آنرا به کدام کشور خارجی ارسال نمودند و چگونه در این سن و سال پیری توانستند چنین زبده و فرز بودند که دست کاراگاهان رژیم را از پشت بسته به اطلاعات طبقه بندی شده دست یافتند!!

آرنه گلی

مرکز مطالعات تورکمن

21 می 2020