توتالیتار دوزگونینگ ظلمی و بوسغونلیغینگ آجی گونلری

«من اؤلسم، جسدیمی انه توُپراغا آشئرئپ، جایلانگ. اگر التدیرمسه لر، پول بیلن آشئرئنگ. اگر بو-دا باشا بارماسا، اوُندا جسدیمی حوُل آقئپ یاتان دریا تاشلانگ — دیییپ، جونییت حان جیحونا ناظارئنئ دیکیأر — من تورکمن ایلینه دریا بیلن بارارئن، بوُلماندا جسدیمی ایـــــِین بالئقلار بیلن بارارئن.» دیییپدیر. (جونییت حانئنگ اؤلمزی نینگ اؤنگ یانئ ادن وصیتی)

   تورکمنیستاندا گراژدانلئق اورشئ، (جنگ داخلی بین بولشویک ها و طرفداران تزار) ائزئ بیلن بوُلشویکلرینگ چکیپ–چئداپ بوُلمادئق تأزه دۆزگۆنلرینه بوُیون بوُلماق ایسلمِدیکلر، مجبورئ کوُللکتیولشدیریش، کوُلحوُزا گیرمأگه غارشئ بوُلانلار، بای–کولاک، موُللا–موفتی دیییپ ائزارلانئپ باشلانیارلار، سونگ توُپار–توُپار بوُلوپ، ایرانا و اوغانئستانا بوُسا–بوُسلوق ادیأرلر. مونگلرچه حوُجالئق سرحتدن آشئپ، گورگن صأحراسئنا-اساسان کومیش دپأ، شئیله-ده ماراوادپأ، جرگلانا، ماشات و توربت-جام شأهرلرینه، اوغانئستانئنگ دمیرغازئغئنا سئغئنیارلار.

ایرانا سئغنان “قاراقوم ایشانئنگ  اوغلئ”، بو یرده حوُرلاناندئغئ باراسئندا تۆرکمنیستانداقئ دوُغان–غارئنداشلارئنا شئیله ماضمونلئ حاط یازئپدئر:

 «اوُتورماغا یر، توتماغا یورت سوُراماق اﯙچین گورگن دن تهرانا گیتدیک. مونوپ باریان آتلارئمئزئ، اشکلریمیزی یوُلدا پارس قالتامانلاری اوروپ–زوُرلاپ آلدئلار، حرنأ جانلارئمئزا دگمه دیکلرین شۆکۆر اتدیک. آغئر یوُلا چئدامان یارپئ منزیلده اجم اؤلدی. «یدی گون یوُلا چئقانئمئزا» دیینده اوُغلوم اؤلدی. ایکیسینی هم یوُل اوغرا جایلادئق. قئرق گونده تهرانا باردئق. بیزه قولاق آسان بولمادی. یئنه ائزئمئزا غایئتدئق. شوُندانام «باغت آللا» دیییپ آوغانا آشدئق. گؤرمه دیگیمیز گؤرده قالدئ . بیزی آللا غارغادئمئ، اوُرس سئغدئرمادئمئ، بیلمه دیک نه گونأمیز؟ دیدارلاشماساق راضئ بوُلونگ، قانلئ گؤزومیز سیزه ساتاشماغئنگ، آتا یوردئ گؤرمه گینگ آرزووئندا[1].»  

   قاندیم خان                                                        ملاقورت آدینه قوربان اوغلی

بو ایکی تورکمن بولشویک ظلمیندن تورکمن صحرا قاچیپ آتا شخصیت لاردیر. هر ایکیسی ده تورکمنستان جمهورییتی نینگ اؤسمگینده بار جانی- تنی بیلن زحمت چکنلر. آخری ملتچیلیکده عایپلانیپ ایزارلانیارلار، سورگونه ایبریلیأر، دورلی غینامالارا و شکنجه لره دوچار ادیلیأرلر، آخری چأرأنی یوردی ترک اتمکده گؤریأرلر.(یاش تورکستان ژورنالی 1933  سان 38 و 39)

کؤپ یئللار بولشویکلرینگ غئینامالارئنا دوچار بولوپ، آخری دۆرلی قئینچیلیقلار بیلن تۆرکمنستاندان، تۆرکمن صحرا قاچیپ آتان، تۆرکمنستانئنگ اؤز ارکینلیگی اوغروندا گؤرشن 62 یاشلی “ملاقورت آدینه قوربان اوغلی نینگ “ییگیتلر” دیین قوشغوسی.

               ییگیتلر

ارکانا میداندا آتلار اوینادیپ

شانلی تاریخینئ قانی بیلن یازیپ

گیتدی آتالارمئز میراث قالدیریپ

ارکانا یوردی بیزگه، ییگیتلر!

میراثیمیزی زور بیله آلان

سرینگنی ناحاق قانا بویان

ارک اوغروسی، واغشی بورگوت دن

اؤج آلماق اۆچین یؤرینگ ییگیتلر!

بأش آتارئنگی اوق بیله دولدوریپ

نایزا، قلیجینگی غئیندان چئقارئپ

سمن آتینگی صف دا اوینادیپ

اول ارکینلیگی قوتار ییگیتلر!

اویانیش طبلی چالئندی، یؤرتینگ

عرفه سیدیر بو، ملی بایرامینگ

پارلادیپ بایراغینگی، یؤرتینگ

آتینگی قامچیلا، دمیردونلی ییگیتلر!

کورسی، چروانسه[1] جان آتانلارنی

روس بیله بیرلشیپ قان ایگه نلرنی

او نامیس فروش آتاسیزلارنی

کسیپ پارچالا، دگر، ییگیتلر!

                                             توموس 1933

بو قوشغی “یاش تورکستان” ژورنالی نینگ 1933- نجی یئلداقی 39-نجی سانئندا چاپ بولوپدئر.

قوشغینی ژورنالا استانبولدان یوللان دکتر ایلتر (مستعار آد بولسا گره ک)

[1]  روس پول بیرلیگی نینگ آدلاری

[1] Ýaşlyk žurnaly 1992-nji ýyl 7-nji san: Gaplaňaganyň “Jüneýit han baradaky gürrüňi” diýen makalasyndan.

[1]  1931-nji ýylyň 30-nji awgust sanynda Rosita Forbesiň makalasy.

ماغلوماتی یئغناپ حؤدورلأن:

تاریخ عئلئملارئنگ کاندیداتی

آ.گلی