سند تاریخی! نامه رجب آخون به مجلس و مطبوعات کشور، ژانویه 1911
از تحقیقات مرکز مطالعات تورکمن- آرنه گلی
11 جولای 2024
در مطبوعات و منابع تاریخی ایران، حرکت ضد انقلابی و ضد مشروطه محمدعلی شاه در بین تورکمنها (1908) و همرائی عده از خوانین فرصت طلب تورکمن با شاه مخلوع را به تمامی تورکمنها نسبت داده، تورکمنها را ضد انقلاب مشروطه نشان می دهند. در صورتیکه گاها مورخین منصفی چون نوایی شرکت تورکمنها را با دوهزار سوار در دفاع از مشروطه را در کتاب خویش آوردند. [1]
«تلگراف از ساری به تهران ۱۳ ذیقعده ۱۳۲6 قمری
حضور مبارک حضرت مستطاب اجل اکرم اشرف معظم آقای صدراعظم مدظله العالی.
ورقه ممهوری از طرف بسیاری از اهالی استرآباد رسیده است بدین مضمون که ملاحظه می فرمائید:
«خدمت عموم حجج اسلام و سادات ذوی العز والاحترام و تجار و کسبه!بعد از رسیدن احکام … تمام طبقات استرآباد متفق و هم قسم شده که با دل و جان بکوشد و امروز چند روز است همه با کفن و قرآن و اسلحه در مساجد و معابد مشغول مخابره هستند تمام اهالی بلوک و تمام سران یموت هم حاضر. سردار کافی با دوهزار سوار یموت و ولایت برای اجرای احکام حرکت به آن صوب خواهند نمود و ریشه حکومت مستبدین را بیرون خواهند کشید…. اغلب سوار یموت است مگر می شود از ترکمانان وحشی[!!] عقب ماند.» صفاعلی
حاطئنگ سونگوندا تـۆرکمنلره قارشئ ییگرنچ سؤزلرده البته اونودیلمایار!!
مشروطه انقلابئنا تـۆرکمنلرینگ گؤرنۆکلی شخصیت لارئ؛ عثمان آخون، رجب آخون، آنناجان آخون (یارالئ)، ساپار آخون، شونونگ یالئ- دا “میلیس=مجلیس” لاقاملئ عبدالله میلیس[عبدالله‌زاده] و کۆمیش دپه لی سؤودیگأر تویجان حاجئ داغئ قولداو بریپدیر.
تـۆرکمنلرینگ اؤنگده بارئجئ ییگیتلری نینگ مشروطه انقلابئنئ قولداپ، آسترابادداقئ مشروطه چیلر بیلن قاتناشئنا شایات بولان ملا عبدالغفور آهنگری شه‌یله یاتلایار:
“ایراندا محمدعلی شاه قاجارا قارشئ حرکتلر مؤوچ آلیاردئ. کۆمیش دپه ده بو انقلابئ حرکته رجب آخون، حأضیرکی عبدالله زاده لارئنگ دأده سی- عبدالله، تویجان حاجئ، ساپار آخون داغئ قوشولدئلار. اولار رجب آخونئنگ اؤیۆنده ماصلاحات ادردیلر. محمدعلی شاه حوجانپسه گلنده، رجب آخون اونونگ چاغئرشئنئ رد ادیپ، شاه نئنگ حضورونا بارمادئ. آسترابادداقئ مشروطه چیلر بیلن، تـۆرکمن مشروطه چیلر غاتناشیاردئ. عبدالله استراباد شأهریندن حابار گتیریأردی اونگا “عبدالله میلیس” دییأردیلر. سبأبی عبدالله، ملی مجلیسینگ دؤره مگی نینگ طاراپدارئدئ. [2]”
ما در اینجا نامه روحانی معروف کومیش تپه ای رجب آخون را که به مجلس شورای ملی، جراید کشور فرستاده است را می آوریم تا بر همگان روشن شود که تورکمنهای طرفدار انقلاب مشروطه قشر وسیعی را فرا میگرفت:
«ایران نو- شماره 77 پنجشنبه 23 محرم الحرام 1329 قمری سال دوم 10 بهمن ماه 25 ژانویه 1911
مكتوب مفتیان ترکمان
هذا كتاب يصل الى مجلس تهران و الى الجرائد كلها
(نامه به مجلس تهران و تمامی مطبوعات-گ)
اعوذ بالله السميع العليم من الشيطان الرحيم يا ايها الذين آمنو أنقر الله حق تقاته ولا تمونن الا و أنتم مسلمون و اعتصم و الجبل الله جميعاً ولا تفرقوا و اذكرو العمه الله عليكم اذ كنتم اعداء فالفم بين قلوبكم فاصبحتم به نسمة اخواناً كنتم على شفا حفرة من النار فاخذ كم منها کذلک الله بين لكم ايانه لمكم تهتدون
از مدت مدید و عهد بعيد يك همچه دولت مدلله انتظار داشتیم و بحمدالله و العنه حاصل گردید؛ سيرۀ خلفاء راشدین رضوان الله عليهم سیر و سلوك. چون در این مدت ها این خادمان شرع اسلام هرچه میخواهیم با ولایت [فارس‌ها] مراوده کنم سرکرده‌ها و حکام جور که همیشه برای جلب منفعت خود میانۀ ما و ولایت را برهم زده، اسباب فتنه و اغتشاش فراهم میکنند. چنانچه در اوایل مشروطه باتفاق تمام ملاهای یموت به شهر[استراباد] آمده، حضرت سپهدار [حاکم] از این مطلب مسبوق مفسدين و سرکرده‌های بی‌دین امنهم الله اجمعين- اسباب بی احترامی ما را در میان ولایت فراهم نموده که شاید باين وسيله رشته اتحاد و یگانکی ما با مشروطه خواهان ولایت که طریقۀ اسلام است، گسیخته و منقطع شود. -مودّت طايفۀ من اهل الكتاب لو يضلونكم و ما يضلون الانفسهم و ما يشعرون- فعلا آنچه شد، شد و باتفاق تمام ملاهای کمش تپه بشهر آمده و طرح اتحاد اسلامیت بعمل آمده ولی همینقدر باولیای امور عرض میکنیم روش و حرکات حکام سابق ابداً احوال يموت و ولايت را فایده نبخشیده جز خرج‌تراشی برای دولت و ملت ثمره نخواهد داشت.هر حکومتی و سر کرده بیاید تمام مقاصد و عقایدش این است که پس از پنج ماه در این ولایت ماندن، اسباب آشوب بی نظمی در بین یموت و ولایت فراهم نموده که [آنرا] بانظار اولیای دولت و ملت جلوه دهد که این بی اعتدالی ها و اغتشاش بواسطه نبودن من [حاکم] است. فقط این است. بعد‌از عزل و مراجعتش منظورش اسباب اغتشاش فراهم کرده و حسن کفایت خود را بمجلس و اولیای امور بخرج [نشان] دهد. شماها ملت ایران در صدد آبادی ابدی باشید-
أوصيكم يا معاشر المسلمين بالاتفاق والاتفاق و ترك النفاق والشقاق! ابن تونس؟ ابن مراكش؟ ابن الجزایر؟ ابن ماوراء الخزر؟ ابن ماوراءالنهر؟ ابن الهند؟ اين الجاوه؟ ابن باقی ممالك السلام؟ – قداستولى عليها الكفر و جملت المساجد كنائس والمدارس فواحش !… الله . الله! الله! ، الله! معاشر المسلمين في حفظ بيضة الاسلام !!!
و توصيكم ايضاً با اهل المجلس ان تواضعوا على الكتب الهى تطبع في تهران و قدخابرن المجلس و الجرائد توسط وكيلنا بالامس مع التلگراف ترجوا به وصل. (این توصیه به مجلس نامه ای متواضع به تهران و مقامات مجلس و مطبوعات که تلگرافی فرستاده می شود که امیدوارم واصل گردد-گ) انشاء الله در همين ماه هم به تمام صحرا رفته و تجار تمام يموت و علماء را تماماً بشهر می آوریم. میان تجار و اتفاق و مبان علماء اتحاد شود.
منكم امة بعون الخير ويامرون بالمعروف وينهون عن المنكر وأولئك علم المنحلون ولا تكونوا كالذين تفوقوا واختفلوا من بعد ماجاتهم البينات وأولئك لهم عذاب عظيم
السواد مطابق اللاصل (رونوشت برابر اصل است-گ)
حرره اقل خدام اهل العلم والاسلام (نگارنده خادم کوچک علم و اسلام):
حاجی رجب آخوند بن الله قلى. فی ۷ شهر محرم الحرام سنه ۱۳۲۹
[1] اسناد تاریخی وقایع مشروطه ایران. عبدالحسین نوایی. ص 86
[2] ملا عبدالغفور آهنگری. تورکمنلر تاریخی. نشر ایل آمان. 1384
