از سری اسناد تازه یاب! “نگذارید “مفسده جویانی” چون عثمان آخوند به مجلس راه یابند!”

درباره عثمان آخون رهبر جنبش ملی سالهای اواخر قاجاریه و اوائل سلطنت رضاشاه پهلوی مدارک و اسنادی را توسط “مرکز مطالعات تورکمن” منتشر کردیم و اسناد جدیدی را که از مراکز مختلف استخراج می کنیم و یا توسط دوستان به مرکز ارسال می شود نیز در معرض قضاوت خوانندگان قرار می دهیم.

این روزها که بحث رأی گیری برای مجلس شورای اسلامی در کشور گرم است بهتر دیدیم که اسناد مربوط به انتخابات دوره چهارم مجلس شورایملی را که در آن سعی می شود از ورود نماینده حقیقی ملت تورکمن به مجلس ممانعت بعمل آورده می شود را منتشر نمائیم. لازم بیادآوری است پس از این فشار حکومتی و وزارت جنگ تورکمنها از داشتن نماینده در مجلس چهارم محروم شدند.

پس از امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه در مرداد ۱۲۸۵ ش یک مجلس موقت (که از آن با عنوان اولین مجلس مؤسسان نیز نام برده شده) برای تدوین نظامنامه انتخابات مجلس ملی در تهران گشایش یافت.دوره اول مجلس شورایملی در تاریخ ۱۴ میزان (مهر) ۱۲۸۵ ‏ برابر با ۷ اکتبر ۱۹۰۶) در کاخ گلستان و در حضور مظفرالدین شاه قاجار گشایش یافت. چهارمین مجلس شورای ملی پس از ۵ سال و هفت ماه و هشت روز وقفه در ۱ تیر ۱۳۰۰ خورشیدی مطابق با ۱۵ شوال ۱۳۳۹ قمری توسط احمدشاه قاجار گشایش یافت و در ۳۰ خرداد ۱۳۰۲ (۷ ذیقعده ۱۳۴۱) پایان یافت.

همانگونه که در بالا نیز اشاره کردیم در نتیجه دستور قطعی وزارت جنگ به حکومت نظامی استرآباد از وکالت عثمان آخوند که از وی با عنوان “مفسده جو” یاد شده است، جلوگیری بعمل آمد کرسی نمایندگی تورکمنها در مجلس خالی ماند. چرا که طبق متمم قانون اساسی وضع شده در دوره مظفرالدین شاه از تورکمنها یک نماینده حتما در مجلس حضور می یافت، بعدها رضاشاه این ماده از قانون اساسی را زیرپا نهاد.

انتخابات مجلس چهارم مصادف با اوجگیری جنبش جمهوری خواهی ملت تورکمن (1304-1300) و مبارزه برای کسب تعیین سرنوشت سیاسی بدست خویش بود. رهبری این جنبش برعهده عثمان آخون قرار گرفت. وی با متحد کردن تمامی طوایف تورکمن توانست قورولتای بزرگ تورکمن را برپا کند. این مسئله موجب وحشت حکام محلی و مرکزی شد بگونه ای که در این سند نیز بروشنی اذعان می شود، از عثمان آخوند با عنوان “مفسده جو” نام برده می شود که نباید به مجلس شورای ملی راه یابد.

و اما اسناد. در اینجا دو سند نشان داده می شود. نخست دستور قطعی وزارت جنگ به سرکردگی رضاخان به فرماندهی تیپ شمال به سرکردگی محمدحسین ایرم که با توجه به درخواست حکومت استرآباد از وکالت شیخ محمد حسین استرابادی و عثمان آخوند که آنها را “مفسده جو” می خواند، جلوگیری می شد. سند دوم متن جوابیه تلگرام رمز(سری) حکومت استراباد به وزارت جنگ در مورد به نتیجه رساندن این دستور مرکز می باشد.

از وزارت جنگ. طهران. بتاریخ 26 برج قوس [آذر] 1302

ریاست محترم تیپ شمال. از قرار تلگراف حکومت استراباد تعلیماتی در اطراف شیخ محمد حسین استرابادی[کاندیدای استراباد] و عثمان آخوند[نماینده تورکمن ها] در کار است و میخواهند حتما آنها را انتخاب نماید. حسب الامرمجد از انتخاب این قبیل اشخاص مفسده جو جلوگیری نمایند.

نمره 4106

در جواب!

کشف تلگرام حکمران استراباد  تاریخ کشف 7 ثور[اردیبهشت] 1302

حضور محترم ریاست ارکان حرب کل قشون دام اقباله العالی. نمره 560 زیارت، البته بطوریکه مرقوم فرموده اید با کمال افتخار اطاعت می شود. نمره 264. حکومت نظامی استراباد (امیر احتشام)

تهیه و تنظیم: آرنه گلی مدیر مرکز مطالعات تورکمن

با تشکر از ا.معطوفی