تورکمن توپراغی نئنگ پارچالانماغی؛ 9-نجی دسامبر تراژدیسی

باسئلئپ آلنان تورکمن توپراغئ نئنگ پارچالانماغئ حاقئنداقئ ایران–روس شرطناماسئ (9 دسامبر 1881)

• گؤکدِپه غالاسئ باسئلئپ آلناندان تاقمئن 11 آی سوُنگرا یاغنئ 1881-نجی یئلئنگ 9-نجئ دسامبرینده تورکمِن توُپراغئنئ بؤلمِک باراداقئ انگلیس استعماری قول آستئنداقی ایران بیلن اوُرسیِت امپراطورلئغئ “آخال” دیین شرطنانا قول چکدیلر. بو ائلالاشئق بیزینگ حالقئمئزئنگ غارایشئندان حیچ حیلی حقوغا ایه بولوپ بیلمز.

• بو شرط ناما تورکمِنلِردِن بی حابار غوُل چِکیلدی، قول چکیش دابارا یِکجه تورکمِن وِکیلی-ده غاتناشدئرئلمادئ.

• بو گون نه قاجار دولتی بار، نه-ده روس تزارلارئ، شوُنگا گؤرأ تورکمِن حالقئ نئنگ توُپراغئنئ بؤلمِک باراداقئ شرطناما اؤز-اؤزۆندِن یاتدئ حاساپلانمالئ.

• ایکأ بؤلونِن ویتنام، یمن، آلمان بیرلِشدیلِر، اۆچه بؤلۆنن تورکمِن توُپراغئ-دا همیشِه لیک اۆزنگِلیکده غالئپ بیلمِز.

1881-نجی یئلئنگ 9-نجئ دسامبرینده/1299-نجی هجری یئلئنگ باش آیئ نئنگ 29-ئندا ایران طاراپئندان داشارئ ایشلر وزیری میرزا سعیدحان موُتمن الملک، اوُرسیت امپراطورلیغی طاراپئندان بولسا یؤریته بلله نن ایلچی “ایوان زینوُویف”، باسئلئپ آلنان تۆرکمن توُپراغئنئ اؤزآرالارئندا پایلاشماق و آراچأک بللمک باراداقئ شرطناما غوُل چکیأرلر.

دوغانئ، دوغاندان جودا اتمک سیاساتئ تارئخئمئزئنگ اینگ آجئ ساحئیپالارئندان بیریدئر. آراغاتناشئق کسیلندن سوُنگ  کؤپ سانلی تراژیک، غایغئلی- غوصصالی واقعالار یۆزه چئقدی. یاش گلینلر یان یوُلداشلارئندان،  کؤرپه چاغالار، نرسسه بالالار انه-آتالارئندان جدا دۆشۆرلیپ، اولارینگ مهریندن محروم بوُلوپ، اؤلیأنچألر زارئینلاپ گچدیلر، انه-آتا، آیال دوغان، ارکک دوغان بیری-بیری نینگ دیدارئنا حاسرات غالدئلار. اسنغولئدا، ایرانئنگ گۆرگن رادیوُسئندان اؤز حوُسسارلارئ نئنگ آدلارئنئ اشیدر اوُی ادیپ، اؤلۆنچألر رادیوُنئ دینگلأپ اؤمۆر گچیرنلرینگ بولاندئغئی اشدیمده اگنیم سئزلادی. غئزئل-اترکده، آراچأگینگ ایران طاراپئندا، داشلئ-بوروندا اؤلن دوغانئ نئنگ جایلانئپ دورانئنئ  گؤزی بیلن  گؤرۆپ، امّا یاسا بارئپ بیلمأنی اۆچین ایچی-باغرئ غان بوُلوپ تۆتأپ غالانی دییِرسینگمی، جرگلانئنگ سرحد یاقاسئنداقئ اوُبالاردا، اوُراق اوُرلوپ یؤرن ماحالئ، روس سرحت غارووللارئ دۆشۆنمز یالئ آیدئم-غوشغی بیلن دوغان-غارئنداش بیری-بیرلری نینگ آدلارئنئ توتوپ “پئلان آغام اؤلۆمی، دیری، دیری بولسا سلام آیتغئن…” دییپ حابار آلئشمالئ دییرسینگمی، حوُجانپسده بیر یاشولئ اؤلمزی نینگ اؤنگ یانئندا: “یۆزۆمی غایراق ادیپ جایلانگ” دییپ وصیت ادنمیشر. اوُل گؤرگۆلی تأ اؤلۆنچأ غایرادا غالان اویاسئ نئنگ زارئنئ چکیپ، آخئرئ هم  گؤرۆپ بیلمأن یاغتئ دۆنیأ بیلن حوُشلاشئپدئر. بولار یالئ ادیلن جنایاتلار ساناردان غاتئ  کؤپ. بو ظالئملار حاتّا ایکی دوغانئنگ حاط آلئشماغئنئ حم غاداغان ادیپ گلدیلر.

آراچأک تراژدیسی کتابینی شو یره کلیلک ادیپ اوقانگ

آراچأک