بیاد افسر انقلابی تورکمن؛ سروان ندیمی!

مرکز مطالعات تورکمن-تاریخ معاصر تورکمن مشحون از مبارزات ملی  سترگ مردانی است که نام یکایک آنها باید در سینه نسل جوان حک و ثبت شود. آنها برای بهروزی ملت تورکمن جان بر کف به میدان آمده برعلیه دیکتاتوری مرکز و عمال جلاد آنها در منطقه منجمله روسای اداره املاک جانانه مبارزه کردند. از میان این رادمردان آناقلیچ بابائی، سرهنگ توپخانه ساپار خطیبی، سروان عبدالرحیم ندیمی و معلم انقلابی غایب بهلکه را برشمرد. ما در اینجا به شناساندن سروان عبدالرحیم ندیمی و قیام افسران خراسان (25 تا 28 مرداد 1324) بسنده می کنیم.

عبدالرحیم ندیمی فرزند حسن آخون در 7 آبان ۱۲۹۶ مطابق با 8 نوامبر 1917 در کوموش دپه به دنیا آمد. دوران کودکی وی همزمان با قیام عثمان آخون بود. پس از سرکوب این قیام، وی نیز به عنوان اولین محصلان مدارس جدید وارد مدرسه پهلوی کوموش دپه شده و تا سال ششم در آنجا تحصیل نمود سپس برای ادامه تحصیل به دارالتربیه عشایری تهران اعزام شده و پس از پایان این دوره به مانند برخی دیگر از جوانان تورکمن به مانند سیوری، خطیبی، گوکلانی و…وارد دانشکده افسری شد. وی دانشکده افسری را نیز با پشتکار، دیسیپلین، نظم و استعدادی که از خود نشان داد به پایان برد، وی در این دانشکده به گروهبان دانشکده معروف شده بود و از دانشجوهای ممتاز به شمار می رفت. پس از آن، مسئولیت های مهمی از جمله دادستان ارتش لشکر شرق قضائی، کارگزینی و بازرسی تیپ خراسان(مشهد) را به عهده داشته است. وی در اوایل سالهای بیست تحت تاثیر تفکرات چپی حزب توده قرار گرفته و به جرگه افسران حزب توده که گروهی مخفی بود پیوست و سرانجام نیز در سال ۱۳۲۴ به عنوان تنها تورکمن افسران قیام کننده خراسان به همراه این گروه شورشی راهی تورکمنصحرا شد. این گروه شورش خود را از مشهد شروع کردند و با خلع سلاح برخی پادگانهای بجنورد و قوچان و مراوه تپه راهی گنبد شدند. اما در گنبد، کاروان آنها جلوی شهربانی گنبد( تقریبا بعد از بیمارستان طالقانی به طرف فلکه مرکزی) مورد حمله ژاندارم ها قرارگرفته ، عده ای کشته، برخی زخمی و مابقی توانستند متواری شوند . چند روزی را در روستای صوفیان با نشر اعلامیه و…گذراندند اما در نهایت از تورکمنصحرا خارج شدند. در آذر همان سال سروان ندیمی برای حمایت از قیام آزربایجان به پیشه وری در تبریز پیوست. برخی اقوام وی نیز به نزد وی رفتند. اما این قیام نیز سرکوب شد. و این بار مجبور به مهاجرت به خارج از کشور شد و به ایوانف روسیه رفت. در آنجا با یک خانم روس ازدواج نمود. به عنوان مدرس زبان فارسی در مدرسه بین الملل نیز به تدریس پرداخت. از وی تنها یک دختر برجای مانده است. سرانجام در تاریخ ۱۳۶۴/۳/۲۰ مطابق با  5 ژوئن 1985در شهر ایوانف وفات نموده ودر همانجا نیز به خاک سپرده شد.

ایراندا دیکتاتورچئلئق گۆنسایئن گۆیچلنیأن بیر واقتئندا، خراسان پادگانئ نئنگ افسرلری ۱۳۲۴- نجی یئلئنگ ۲۵- نجی مرداد آیئندا (۱۹۴۵- نجی یئلئنگ ۱۶- نجی آوگوستئندا) غوزغالانگ تورزوپ، تـۆرکمنصأحرا طاراپ حرکت ادیأرلر. اولار، بو یرده حالقا بولیان ظلم سبأپلی، تـۆرکمنلرینگ اؤزلرینه قولداو بررینه بیل باغلاپ، تـۆرکمنیستان بیلن آراچأکده یرلشیأن ماراوادپأ گلیأرلر و بو یرده یرلشیأن ژاندارما مرکزینی اؤز اللرینه گچیریأرلر. بو حابار یئلدئرئم چالتلئغئندا حکومته یتیأر.

غوزغالانگچئ افسرلرینگ آراسئندا تـۆرکمنلردن سروان عبدالرحیم ندیمی- ده بولوپدئر.

“غوزغالانگچئ افسرلرینگ” آدئ بیلن تانالیان توپار، ۲۵ آدمدان، ۱۹ افسر، ۶ سانئ عسگردن عبارت بولوپدئر. اولار ۱۹۴۵-نجی یئلئنگ ۱۹- نجی آوگوستئندا ماشاتدان قوچانا طاراپ حرکت ادیأرلر. ایرانئنگ یاراغلئ گۆیچلرینگ باش کاماندیرلیگی (ستاد ارتش) طاراپئندان بیلدیریش یایرادئلئپ اولارئ دیری یا- دا اؤلی اله سالانا مۆنگ تـۆمن بایراق بریلجگی آیدئلیار.

روزنامه اطلاعات 1324

  یرلی عملدارلارئنگ تـۆرکمنلر باراداقئ یالان هم غالپ ماغلوماتلارئ، المئداما بولوشئ یالئ، بادا- باد مرکزی مطبوغاتدا چاپ ادیلیأر.  بو واقعا بیلن باغلئ ایچری ایشلر وزیرلیگینه دگیشلی پلیس بؤلۆمینینگ برن ماغلوماتئندا غوزغالانگچئ افسرلرینگ تـۆرکمن اوبالارئنا سینگندیکلری و اولارا ایکی مۆنگ سانئ یاراغلئ تـۆرکمنینگ قوشلوپ، گنبدقابوسداقئ ادارا باشلئقلارئندان، ادارالارئ نگ کنترلینی اؤزلرینه برمکلرینی ایسلأندیکلری آغزالیار. اما بو دۆیبۆندن یالاندئ  و ایکی مۆنگ دییلیأن یاراغلئ تـۆرکمندن نام- نئشان یوقدئ. مرکزی حکومت دینگه یاغدائئ بولاشدئرئپ، اؤزۆنینگ گلجکگی هجومینه اساس دؤرتمک اۆچین بولار یالئ تؤهمت آتئجئ ماغلوماتلارئ یایراتیاردئ. بو یالان حابارئ “اطلاعات” روزنامه سی غئلئنئ غئشارتمان چاپ ادیأر.

شول غوزغالانگا غاتناشان سرهنگ ابولحسن تفرشییان چاپ ادن کتابئندا[1] بو بارادا شئیله ماغلومات بریأر:

“۲۶- نجی مرداد آغشامئ ماراوادپأ یتدیک… اول یردأکی حاربئلارئنگ یاراغلارئنئ آلدئق، شوندا ایکی سانی کیچی مسلسل، ۱۳۰ سانئ تفنگ، ۳۰ مۆنگ اوق الیمیزه گچدی. ارته سی گۆن گنبدقابوسا طاراپ اوغرادئق و بارئپ “باغ ملی” دیین یرده دۆشله دیک. توپارا باشتوتانلئق ادیأن سرهنگ اسکندانئ، گۆرگنه گیدیپ، “توده” حزبی نئنگ بؤلۆم باشلئغئ احمد قاسمی بیلن بو مسئلأنی ماصلاحاتشدئ. شوندا قاسمی افسرلرینگ بو ایشینی تحریک دییپ، اونئ قولداماجاقدئقلارئنئ آیدئپدئر. سونگرا اسکندانئ، بو حزب ینگ گنبدقابوسداقئ لیدری غایب بهلکه بیلن دوشوشماغا و اونئ اؤز طاراپئنا چکمأگه سینانشدئ.

  گنبدقابوسونگ ژاندارما باشلئغئ استوار ۱ حسینی، اؤز یاراغلئ عسگرلرینی، شأهر پلیس لارئ بیلن بیله لیکده، گنبدقابوسونگ شهربانی سئنا یئغناپ، بیزه قارشئ دوردئ. سرحد کلانتری سرگرد فرازئ توپارئمئزئنگ لیدری بیلن دوشوشئپ، مسئلأنی پاراحاتچئلئقلئ یوللار بیلن چؤزمأگه سینانشدئ. شول دووشوشئق، غایب بهلکه نینگ تاغاللاسئ بیلن یولا قویلوپدئ.

  ۱۳۲۴- نجی یئلئنگ ۲۹- نجئ مرداد گۆنی ساغات ۱۵:ده بیز بأش توپارا بؤلۆنیپ، “باغ ملی”دن شأهر مرکزینه طاراپ اوغرادئق. بیرینجی توپارداقئ جیپ ده اسکندانئ باردئ. شهربانی نینگ یانئنا یـِتنده ماشئنئ اوقا توتدئلار، اولارئنگ أحلیسی بادا- باد اؤلدۆلر. پلیس لار اولارئنگ جسدینه یاقئنلاشئپ بیلمأندیرلر، اولار دانگا چنلی یل غیمئلدایان ایچمگه اوق یاغدئرئپ دوروپدئرلار.”

   غوزغالانگدان دیری غالان افسرلر، بندرشاه، اول یردن بولسا آذربایجانئنگ اۆستی بیلن شوروی یه آشئپدئرلار.اولارئنگ بیریسی همسروان عبدالرحیم ندیمی بولوپدئر. سروان ندیمی اورسیتینگ ایوانف شهرینده یاشاپ شول یرده هم بیر روس عیالینا اؤیله نیپدیر.

آرنه گلی

مدیر مرکز مطالعات تورکمن. سوئد 19 آگوست 2023

[1] ا. تفرشیان. قیام افسران خراسان. 1359. تهران نشر علم